Günümüzde çalışan bireyler kadar çalışmayan ve herhangi bir sağlık güvencesi bulunmayan ev hanımlarının da emekli olmaya hakkı olduğu için nasıl sigortalı olacakları konusu oldukça önemlidir. “Ev hanımlarının emekli olma şartları nelerdir?” sorusuna bu yazımızda cevap aradık.
Bu konuda dönem dönem çeşitli çalışmalar yapılır ve hazırlanan taslaklara göre ev hanımlarına emeklilik müjdesi başlığı altında çeşitli haberler, kanundaki yapılan değişikliği sunar. Bugün geçerli olan kanunlara göre bir ev hanımının emekli olabilmesi için isteğe bağlı sigortalılık ve el işi üretimi ile sigortalılık konularından bahsedebiliriz.
Güncelleme: 22.11.2023
Milyonlarca kişiyi yakından ilgilendiren ev hanımlarına emeklilik konusu torba yasa teklifiyle Meclis’e sunulacak. Ev hanımlarına sosyal güvence desteği ve emeklilik yolunu açacak yasa teklifi kabul edildiğinde, kendine ait aktif bir sigortası olmayan ev hanımları için sigorta sistemi devreye alınacak.
Aile ve Gençlik Bankası’nın kurulması ile devreye alınacak destek, sigorta primlerinin 1/3’ünü oluşturacak. Mevcut asgari ücrete göre(2023), bu tutar aylık 1430 TL’yi buluyor. Ödenecek primlerin her ay üçte birini devlet karşılayacak.
Ev hanımları emeklilik için nereye başvurur, emeklilik şartları nelerdir, nasıl sigortalı olurlar, maaşları nasıl hesaplanır gibi her zaman güncelliğini koruyan konular hakkında açıklamaları aşağıda sizler için özetledik.
Ev hanımı emeklilik şartları neler?
Ev hanımlarının emekli olabilmesi için birtakım şartlar bulunur. Ancak ev hanımı emeklilik şartları kapsamında belirlenen kriterleri tamamlayan kadınlar emekli olabilirler. Ev hanımı olup çalışmayan kişiler, isterlerse isteğe bağlı sigorta hizmeti isteğe bağlı sigorta yaptırma imkanı bulup sağlık hizmeti alarak emekli olmaya hak kazanabilirler. Ev hanımlığı yapan kadınlar, evde çeşitli el işi yaparak bir şeyler ürettikleri ve kazanç elde ettikleri zaman daha kolay bir şekilde emekliliği hak ederler. Dolayısıyla hiç çalışmamış ve ev hanımlığı yapmış olan kadınların sigortalı olmaları, gerekli şartları sağladıklarında da emekliliğe hakkı kazanmaları mümkündür.
Hiç çalışmayan ev hanımı nasıl emekli olur sorusunun yanıtı olarak emeklilik hak edebilmenin birkaç yöntemi bulunur. Bu yöntemlerden birisi kişinin isteğe bağlı olarak sigorta yaptırmasıdır. İsteğe bağlı sigortalılık için ev hanımlarının Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurması gerekir. Dolayısıyla kuruma başvurarak ve düzenli birimlerini ödeyen ev hanımları sigortalı oldukları için emeklilik hakkını elde edebilirler. Ev hanımı emekli olma şartları kapsamında belirlenen diğer bir yöntem ise kadınların evde el işi yaparak BAĞ-KUR kapsamında sigortalı olmaları ve böylece emekli olmaya hak kazanmalarıdır. Emekli olduktan sonra çalışmak isteyen kadınlar emekli iş ilanları sayfasını inceleyerek kendilerine uygun iş fırsatlarını inceleyebilirler.
Ev hanımları emeklilik seçeneğinde isteğe bağlı sigortalılık
İsteğe bağlı sigorta girişini yaptıran ev hanımlarında sigortalılık süresi, Sosyal Güvenlik Kurumu’na yaptıkları başvurunun kayıtlara geçmesiyle başlayan süredir. İsteğe bağlı olarak sigorta primi ödeyecek olan ev hanımlarının ne kadar prim ödeyeceği de merak konusudur. Ev hanımlarının ödeyecekleri SGK prim tutarı için alt ve üst sınır belirlenmiştir. Ev hanımlarının en az ödeyeceği SGK prim tutarı brüt asgari ücret tutarının %32’si olarak hesaplanır. Ödenecek olan SGK prim tutarının en fazla üst sınırı ise brüt asgari ücretin 6,5 katının %32’si olarak hesaplanır. Ödenen tutarın %20’sine denk gelen bölümü yaşlılık, malullük ve ölüm sigorta primleridir. Bu tutarın %12’sine denk gelen bölümü de genel sağlık sigortası prim tutarıdır.
Ev hanımları isteğe bağlı sigorta yaptırarak genel sağlık sigortası kapsamına girmeye hak kazanırlar ve devletin sunmuş olduğu tüm sağlık hizmetlerinden de yararlanırlar. Böylece belirlenen şartları tamamladıklarında kuruma ev hanımı emeklilik başvurusu yaparak emekli aylıklarını almaya başlarlar. Peki, isteğe bağlı sigortalı olarak girişini yapan ev hanımları primlerini ödediklerinde ne zaman emekli olurlar?
Öncelikle isteğe bağlı sigortalı kavramı BAĞ-KUR sisteminde değerlendirilir. Ev hanımları için emeklilik şartları kapsamında BAĞ-KUR kriterleri uygulanır. Yani çalışmayan bir ev hanımı isteğe bağlı sigortalılık yaptırdığı zaman BAĞ-KUR kapsamındaki şartlara göre emekliliği hak eder. Bu kapsamda 9 bin gün prim ödeme şartı bulunur. Ayrıca yaş sınırı vardır. 5 bin 400 gün SGK primini ödeyen ev hanımlarının 61 yaşını doldurma şartı bulunur.
Ev hanımları için el işi yaparak sigortalılık ve emeklilik
Ev hanımı emekliliği nasıl olur sorusunun cevabı olarak bir diğer yöntem de ev hanımlarının el işi üretim faaliyetinde bulunmalarıdır. Ev hanımı olup evde becerilerine ve yeteneğine göre el işi yapanların da emeklilik hakkı bulunmaktadır. Evde el işi yaparak para kazanan ev hanımları evde üretim yapan kapsamında değerlendirilir. Dolayısıyla evde el işi ve üretim yapan kadınlar, ev hanımı sigortası ile sigorta olabilir. Bu sayede vergide esnaf muaflığından da yararlanmış olur.
Kanunen yapılan düzenlemeye göre ev hanımı sigortası imkanından yararlanacak olan ev kadınlarının yapacakları işler sınıflandırılarak belirlenmiştir. Düzenlemeye göre; örtü, havlu, çorap, çarşaf, kilim, halı, nakış işleri, dantel, hazır turistik eşyalar, süpürge, sepet, fırça, paspas, tığ örgü işi yapma, çiçek, erişte, tarhana, mantı gibi çeşitli ürünlerin üretilmesi şartı bulunur. Ayrıca bu ürünlerin üretilmesinde festival, kermes, panayır ve kamu kurumlarınca geçici olarak belirlenmiş olan bazı yerlerde satılması şartı bulunur. Bu iki şart tamamlandığında ev hanımları vergide esnaf muafiyetinden yararlanmış olur. Böylece ev hanımı sigorta süresi başlamış olur.
El işi yaparak ev hanımı sigortasından faydalanmak isteyen kadınların öncelikle yapması gereken vergi dairesine başvurarak gelir vergisini mükellefi olmadığına ilişkin bir belge almasıdır. Daha sonra Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvuruda bulunarak isteğe bağlı sigortalı olmak istediğini belirtmelidir ve bütün evraklar ve belgeler hazırladıktan sonra ev hanımları BAĞ-KUR kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlarlar. Evde el işi yaparak BAĞ-KUR kapsamında ev hanımı sigortalılığından yararlanan kadınların emekli olmak için ne kadar prim ödeyeceği de oldukça önemlidir. Bunun için öncelikle prim esas kazanç günlük alt sınırının belirlenmesi gerekir.
Ödenecek bu tutarı takip eden her bir yıl için 1 puan artarak 30 katına geçmemek şartı ile sigorta primi ödenmesi gerekir. Bu kapsamda dönen SGK priminin yüzde 20’si emeklilik, ölüm, sakatlık kapsamına girer. Bu tutarın yüzde 12’si genel sağlık sigortası kapsamında ödenen primdir. Böylece ev hanımları devletin kendilerine sağlamış olduğu sağlık hizmetlerinden de yararlanmış olur. Emeklilik için en önemli şartlardan birisi de 9 bin gün SGK priminin tamamlamasıdır.
Ev hanımı sigortasından kimler yararlanabilir?
Ev hanımı nasıl emekli olur ve ev hanımı sigorta hizmetinden kimler yararlanabilir, sorusunu şu şekilde yanıtlayabiliriz: Öncelikle ev hanımı sigortası yaptıracak olan kadınların kimseye bağlı olmadan kendi imkanları ile iş yapmak istemesi gerekir. Ayrıca ev hanımı sigortası yaptıracak olan kadınların kendi işinde aktif olarak çalışması şartı bulunur. Bunların dışında ev hanımı emekliliği ve sigortasından yaralanacak olan kişiler şunlardır;
- Sigortalılık sebebiyle aylık almayan kişiler
- 18 yaşını doldurmuş olan kişiler
- Sosyal sigorta güvencesi olmayan kişiler
- Zorunlu olarak sigorta yaptırmasını gerektiren işlerde çalışmayan kişiler
- Ev hanımı emekli olmak için yaptıracağı sigortalılık kapsamındaki kadınların gelir vergisine muaf olduğunu gösterir belgeye sahip olan kişiler
İsteğe bağlı sigortalılık ve ev hanımı emeklilik şartları neler?
Sosyal güvencesi olmayan, herhangi bir işte çalışmayan ev hanımlarının, çalışan kişiler gibi sigortalı olarak emeklilik kazanması mümkündür. Bununla birlikte ev hanımlarının emeklilik hesaplamalarında yurt dışında geçen sürelerin de hesaplamaya dahil edilme imkanı vardır. Dolayısıyla ev hanımları yurt dışında ev hanımı olarak çalıştıkları süreyi borçlanarak emeklilik süresine saydırabilirler.
Sigortalı olarak işe başladıkları tarihten sonra doğum yaptıklarında ve buna ilişkin doğum sonrasında çalışmamış olduğu 2 yıla kadar olan süreyi de borçlanma ve primlerini ödeme yolu ile emeklilik süresinden saydırabilirler. Hem ev hanımları hem de belirli bir geliri olmayan, sigortası olmayan, herhangi bir işte çalışmayan ya da part time çalışan, sosyal güvencesi olmayan kişiler de isteğe bağlı sigortadan yararlanıp sosyal güvenlik hakkını devam ettirebilirler. İsteğe bağlı sigortalılık için ülkemizde yasal açıdan ikamet edenler ve Türkiye’de ikamet edip sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanan ülkelerde bulunan ve orada yaşayan Türk vatandaşlarının şu şartları sağlaması gerekir:
- 18 yaşını doldurmuş olmaları
- Kendi sigortalılıkları sebebiyle aylık bağlanmamış olmaları
- 5510 kanuna tabi olarak zorunlu bir sigortalılığı gerektirecek işte çalışmamış olmak
- 4A sigorta kolu kapsamında çalışırken 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak, part time çalışmak
- İsteğe bağlı giriş sigortası bildirgesi ile ve gerekli belgelerle sosyal güvenlik kurumuna başvuruda bulunmak
- Ülkemizin sosyal güvenlik sözleşmesini imzalamış olduğu ülkelerdeki işverenlerin ve yurt dışına çalışmak için götürülen Türk işçilerinin isteğe bağlı sigortalılık talepleri için ülkemizde ikamet şartı aranmamaktadır.
İlk kez isteğe bağlı sigortalı olmak isteyen ve şartları sağlayan kişiler ikâmetgâhlarının olduğu yerdeki Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri’ne ya da Sosyal Güvenlik Merkezleri’ne başvuru yapabilirler. Tekrar isteğe bağlı sigortalı olmak için talepte bulunmak isteyen kişilerin başvuru için talep dilekçesi ile müracaatları yeterli olacaktır. Bir ay içerisinde part time çalışan tam gün çalışmayan dolayısıyla 30 günden az sigortalı olan kişiler, isteğe bağlı sigorta girişini yaptırabilirler. Bu kişiler isteğe bağlı sigorta giriş bildirgesi ile birlikte talep dilekçesi ve ekinde gerekli olan belgelerle kuruma başvuru yapabilirler. İsteğe bağlı sigorta başvurusu yapmak isteyen yabancı ülke vatandaşları ülkemizde bulundukları süreyi belgelendirmek zorundadır. İsteğe bağlı sigortalılık süresi, isteğe bağlı sigorta giriş bildirgesinin yapıldığı ve talep dilekçesinin Sosyal Güvenlik Kurumu’nda kayıtlara geçtiği tarihi takip eden günden itibaren başlar.
Ev hanımı emeklilik hesaplama
Ev hanımı emeklilik hesaplama ve ev hanımlarının isteğe bağlı sigorta kapsamında ne zaman emekli olacakları konusu sürekli olarak merak edilen konulardandır. Ev hanımlarına emeklilik maaşı ne kadar, sorusunun cevabı için ödenen prim tutarları önemli bir kriterdir. Ev hanımı emekli maaş ve yaş hesaplama yöntemi, ev hanımlarının sigortaya ilk olarak başladıkları tarih, sigortalık süresine, yaşa ve ödenen prim tutarına göre farklılık göstermektedir. Hiç çalışmayan ev hanımları isteğe bağlı sigorta primlerini ödeyerek emekli olabilirler. Fakat bu yöntemle emekli olabilmeleri için şu şartları yerine getirmeleri gerekir:
- İsteğe bağlı sigorta kapsamından yararlanmak için gün sayısını doldurmak gerekir. Çalışmayan ev hanımları sigortaya başvurdukları tarihten itibaren 25 yıl boyunca SGK prim ödemesi yapması şarttır. Ev hanımlarına emeklilik toplu ödeme kapsamında, primler toplu şekilde ödense bile 25 yıllık hizmet süresini kısaltamaz.
- Diğer önemli şart ise 25 yıllık prim ödeme süresi dolduktan sonra 58 yaş şartıdır. Yani 30 yaşında isteğe bağlı sigortaya başvuran bir ev hanımı 25 yıl sonunda primini öderse 55 yaşında emekli olmaya hak kazanamaz. Dolayısıyla 58 yaşını beklemesi gerekir.
İsteğe bağlı sigorta kolu kapsamında ev hanımlarına yönelik birtakım kolay düzenlemeler yapılmıştır. 25 yıl hizmet süresi ile 9 bin gün primi ödemek yerine 15 yıl yani 5400 gün prim ödeyip 61 yaşında emekli olunabilir. Bu iki seçenekten kişi hangisini tamamlıyorsa onu seçebilir. Bununla birlikte, çalışmayan ev hanımları isteğe bağlı sigorta girişini yaptırdıktan sonra çalışmak için bir engeli bulunmaz. Sadece isteğe bağlı sigortaya başvuru sırasında çalışmıyor olması şartı aranır. Örnek verecek olursak; emekli olmadan önce ev hanımının 3,5 yıl sigortalı olarak çalışıldığını farz edersek o zaman ödemesi gereken prim tutarı da buna göre hesaplanır ve 20 yıla düşer, bu da 7200 güne tekabül eder. Ev hanımı emekli olduktan sonra başvuru işlemlerini yapar ve emekli maaşı bağlanır.
