Kıdem tazminatı ile yatıyor kıdem tazminatı ile kalkıyoruz. Gündeme geldiğinden beri pek çok soruyu, belirsizliği ve hâliyle bilgi kirliliğini de gündeme getiren kıdem tazminatı fonu hakkında son dönemde sık sorulan soruları sizin için İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı M. Mert Nayır’a sorduk.
Son rötuşları yapılan kıdem tazminatı tasarısı TBMM’ye sunulmak üzere. Tazminata yönelik yapılan her konuşmanın ana başlıklarından biri kıdem tazminatının fona devredilmesi yönünde. Bugüne kadar tasarı hakkında en çok merak edilen soruların yanıtlarını sizin için İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı M. Mert Nayır’a sorduk.
İşte kıdem tazminatına yönelik sık sorulan 8 soru ve cevabı:
Kıdem tazminatı fona dönüşürse 30 günlük kıdem tazminatı azalacak mı?
En çok merak edilen soru bu. Geçtiğimiz yıllarda sürekli rafa kaldırılan fonda en sert tartışmalar kıdem tazminatı miktarının azalması noktasında yaşandı. Yürürlükte olan kıdem tazminatı uygulamasında, çalışana her bir yıl için bir aylık, yani 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödeniyor. Yetkililer ısrarla 30 günün korunacağını ifade ediyor.
Çalışanın kıdem tazminatı fonunda kaybı ne olacak?
Çalışan; istifa, askerlik, evlilik gibi nedenlerle bir yıl içerisinde işten ayrılması veya işten çıkarılması halinde kıdem tazminatı alabilirken, kıdem tazminatı fona dönüştüğünde yalnızca emeklilik ve emeklilik için yaş dışındaki diğer koşulların sağlanması halinde kıdem tazminatı alabilecek. Bunun yanında bugün kıdem tazminatı alabilen çalışanlar, çalıştıkları bütün sürenin karşılığını son brüt ücretlerinin üzerinden kıdem tazminatı olarak alabiliyor. Kıdem tazminatı fona dönüştüğünde çalışılan dönemdeki ücret üzerinden fona prim yatırılacak. Ancak fonda biriken paranın nemalandırılması ile bu noktadaki fark kapanacak.
Çalışanın kıdem tazminatı fonunda kazancı ne olacak?
İşinde kıdem tazminatını yakmamak için çalışmaya devam eden çalışan, kıdem tazminatı fona dönüşürse bu endişeyi taşımadan işinden istifa ederek ayrılabilecek. Çalıştığı sürelere ilişkin prim her ay kıdem tazminatı fonuna yattığı için “İşten ayrılırsam tazminatım yanar” diye düşünmeyecek. Özellikle turizm, tarım ve inşaat gibi mevsimli ve geçici işlerde çalışanların bir günü bile kaybolmayacak. Çalışanın çalıştığı her bir gün için kıdem tazminatı fonuna prim yatırılacak ve işçi emekli olduğunda bütün çalışma süresi üzerinden kıdem tazminatı alabilecek. Çalışanlar kıdem tazminatı alamamak veya kıdem tazminatının ödenmemesi gibi sorunlarla uğraşmayacak. İnternet ortamında kendi adlarına biriken parayı her ay görebilecekler.
Kıdem tazminatı fonuna primi kim ödeyecek?
Kıdem tazminatı fona dönüşürse, işverenler çalıştırdıkları her bir çalışan için bu fona belirlenen oranda prim ödeyecek. Böylece işverenlerin kıdem tazminatı yükü hesaplanabilir olacak.
Kıdem tazminatında bir yıla karşılık 30 günlük ücret tutarında tazminat alınabilmesi için işverenlerin ödemesi gereken prim oranı yaklaşık yüzde 8,33. Yani işveren, asgari ücretli çalışan bir çalışan için fona yaklaşık 148 TL prim ödeyecek.
Kıdem tazminatı fonuna devlet katkısı olacak mı?
Kıdem tazminatı fonuna ilişkin düzenlemenin detayları henüz netleşmedi. Evet, işveren işçisi adına kıdem tazminatı primini her ay düzenli olarak ödeyecek, ancak devlet desteği olacak mı hâlâ bir soru işareti. Son dönem teşvik ve prim ertelemesi gibi uygulamalar dikkate alındığında hükümet işverenlere destek olmak ve bu yükün istihdam stratejisini etkilememesi adına fonla ilgili elini taşın altına koyabilir.
Kıdem tazminatı fona dönüşürse hangi hallerde kıdem tazminatı alınabilecek?
Kıdem tazminatı fonunun esinlenildiği Avusturya modeli dikkate alındığında, fonda biriken kıdem tazminatı emeklilik halinde alınabilecek. Çalışan kıdem tazminatında kendisi adına biriken parayı ve üzerine eklenen getirileri emekli olduğunda alabilecek. Bunun dışında emeklilik için yaş dışındaki diğer şartların sağlanması halinde fonda biriken paranın yarısının alınabilmesi de ihtimaller arasında.
İşverenin kıdem tazminatı fonunda kazancı ne olacak?
Kıdem tazminatı fona dönüşürse işverenler her ay çalıştırdıkları her bir çalışan için fona prim ödeyecek. Özellikle kıdem tazminatı karşılığı ayırmayan firmalar bu yükü finansal olarak yönetebilecek.
İşverenin kıdem tazminatı fonunda kaybı ne olacak?
Çalışma Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı verilerine baktığımızda her 100 çalışanın en az 70’i kıdem tazminatını ve diğer yasal alacaklarını alamıyor. Bu da kıdem tazminatının işverenin cebinde kalması anlamına geliyor. Yeni sistem de çalışan istifa etse dahi kıdemi fon hesabında olacağı için işverenin cebine ciddi bir mali yük getirecek. Diğer taraftan çalışan-işveren ilişkisinde “duygusal” bir bağ olan kıdem tazminatı ortadan kalkınca, çalışanın şirket bağlılığının ortadan kalkacağı yadsınamaz bir gerçek olacak.
